De Oranjerietuin van Alden Biesen in 1784 - 1794
Bijgewerkt op: 9 aug. 2022
De Oranjerietuin van Alden BIesen zoals we die nu kennen, werd ontworpen en aangelegd in de jaren 1989-1991 en inspiratie voor de vorm was ‘Gezicht op Landcommanderij Alden Biesen’ van de hand van Romeyn de Hooghe uit circa 1700. De prent met de landcommanderij gezien vanuit het zuidoosten toont slechts een deel van de toenmalige tuinopzet, maar toont een redelijk duidelijk beeld van hoe de tuin er uit gezien heeft. Opvallend is ook het waterbekken met een ‘jet d’eau’ (fontein) centraal in de tuin die door een assenkruis in vieren is opgedeeld.
Uitsnede 'Gezicht op Landcommanderij Alden Biesen' van de hand van Romeyn De Hooghe uit circa 1700, met centraal zichtbaar een deel van de oranjerietuin.
De vier delen kennen een invulling met loofwerk, zogenaamde parterre de broderie. Deze zijn ieder ingesloten door een bloemrand, een rabat of platte bande met aan weerszijden een laag (buxus)haagje. Aan de zijde van het waterbekken zijn de platte bandes geschulpt zodat er ruimte is voor een rondgaand pad om dit bekken. In de rand van de vier tuindelen, aan de zijde van het bekken, staan steeds twee beelden per tuindeel. Tot slot wordt het geheel aan de buitenzijde door een pad ingekaderd.
In de Oranjerietuin van vandaag, naar het ontwerp van Viviane Paelinck, zien we dezelfde onderdelen terug. Het waterbekken is achthoekig, omlijst met natuursteen en een oorspronkelijk element van de oude tuin. In plaats van tuinbeelden staan er nu taxussen. Kuipplanten zijn niet afgebeeld in het werk van De Hooghe, maar met de aanwezigheid van een oranjerie zijn deze wel vanzelfsprekend. Qua vorm herken je duidelijk de modellen uit het boek ‘Den Nederlandtschen hovenier’ van Jan van der Groen.
Links een luchtfoto met de tegenwoordige oranjerietuin (foto Alden Biesen)
Rechts het nagevolgde model voor de vier parterres, uit Den Nederlandtschen hovenier (1669) van Jan van der Groen
Tot voor kort was de prent van De Hooghe de enige afbeelding die een beeld schetst van de oranjerietuin. Recent is er echter een aquarel opgedoken, bewaard in het Yale Center for British Art (New Haven, Connecticut USA). De aquarel toont de oranjerietuin met op de achtergrond de ronde muurtoren, oranjerie en paardenstallen. Je herkent ook de kapel met het hospitaal dat begin negentiende eeuw tot één verdieping werd verlaagd. Rechtsonder staat ‘Garden of Vieux Joncs near Maestricht’ en linksboven ‘Commanderie des Vieux Joncs Baron de Reischach’. Hier valt de naam van Franz J.J.N.F. Fidel Freiherr von Reischach (1730-1807), landcommandeur van Alden Biesen vanaf 1784 en gevlucht in 1794 door het naderen van Franse revolutionaire troepen. Zo weten we dat de aquarel uit de periode tussen 1784 en 1794 dateert. De afbeelding is van de hand van Charles Gore (1729 – 1807), een vermogend Engelsman, kunstliefhebber en amateur-aquarellist die lang door Europa zwierf en ook De Nederlanden bezocht.
Veel op de aquarel komt overeen met hetgeen in de prent van De Hooghe en in de tegenwoordige tuin valt te zien. Afwijkend is de invulling van de perken. Geen parterre de broderie, maar gras. Loofwerk was eind achttiende eeuw namelijk al uit de mode en qua onderhoud was gras financieel gezien een besparing. Verticale elementen als beelden of taxus ontbreken op de aquarel. Kuipplanten waren er te over, niet alleen langs de buitenzijde van de tuin, maar ook rondom alle perken.
Het is voor historici een interessante ontwikkeling met heel wat extra informatie, een mooi beeld van de oranjerietuin en ook een beeld van het in volle glorie overeind staande hospitaal. Wil je de aquarel zelf in detail bekijken? Dan kan dat via de website van het Yale Center for British Art.
Auteur: Jan Holwerda
De oranjerietuin vanuit de noordzijde van het slot anno 2022 , met de tuin en in de achtergrond links de muurtoren, midden de oranjerie en rechts de gevel van de kerk en het hospitaal (foto Alden BIesen)
Comments